Sucha masa – jak porównywać składy karm dla kota i psa

Aby porównać składy karm, trzeba sprowadzić je do wspólnego mianownika. Jednym ze sposobów jest ustalenie zawartości składników odżywczych w tzw. suchej masie karmy. Pozwala to na w miarę wiarygodnie zestawianie ze sobą różnych produktów dla kotów i psów.

Czym jest sucha masa karmy i po co nam ona?

Sucha masa (z ang. DM, dry matter) to ta część karmy, która pozostaje, gdy usuniemy z niej wodę. Na suchą masę składają się wszystkie kluczowe składniki odżywcze: białko, tłuszcz, włókno, popiół (czyli minerały i witaminy) oraz BAW (bezazotowe związki wyciągowe, czyli w uproszczeniu węglowodany).

Karmy dla psów i kotów różnią się między sobą zawartością wody – od kilku procent w karmach suchych do ponad 80% w karmach mokrych. Oznacza to, że produkty różnią się również koncentracją składników odżywczych. Im więcej wody, tym bardziej „rozcieńczony” jest skład karmy.

Choć woda odgrywa bardzo ważną rolę w diecie zwierząt, sama w sobie nie dostarcza kalorii. Jej obecność może zaburzać ocenę rzeczywistej wartości odżywczej produktu. Dlatego porównując karmy dla psa lub kota, warto analizować ich skład w przeliczeniu na suchą masę.Jeśli chcemy zestawić ze sobą składy dwóch różnych karm, najlepiej usunąć z równania wodę i skupić się na suchej masie. Taki sposób porównania pomaga wybrać produkt o wartościach odpowiadających naszym oczekiwaniom i potrzebom danego kota lub psa.

Jak obliczyć suchą masę karmy?

Aby obliczyć suchą masę karmy, od 100% odejmij wilgotność karmy (wyrażoną w procentach):

sucha masa [%] = 100% – wilgotność karmy [%]

Przykład (dane spisane z etykiety karmy):

• wilgotność karmy = 79%

Obliczenia:

• sucha masa = 100% – 79% = 21%

W przypadku karm suchych producent nie ma obowiązku deklarować wilgotności. W takiej sytuacji zwykle przyjmuje się uśrednioną zawartość wody na poziomie 8%.

Jak obliczyć białko, tłuszcz, popiół i włókno w suchej masie karmy?

Aby ustalić zawartość danego składnika w suchej masie, musimy wcześniej ją wyznaczyć. Wyżej znajdziesz informację, jak to zrobić. Dalej należy podzielić składnik w karmie (wartość w procentach podaną na etykiecie) przez suchą masę karmy, a wynik pomnożyć przez 100%:

składnik w suchej masie [%] = (składnik z etykiety [%] / sucha masa [%]) * 100%

Przykład (dane spisane z etykiety karmy):

• białko = 10%
• tłuszcz = 6%
• popiół = 3%
• włókno = 0,6%
• wilgotność = 79%

Obliczenia:

• sucha masa = 100% – 79% = 21%
• białko w suchej masie = (10% / 21%) * 100% ≈ 47,62%
• tłuszcz w suchej masie = (6% / 21%) * 100% ≈ 28,57%
• popiół w suchej masie = (3% / 21%) * 100% ≈ 14,29%
• włókno w suchej masie = (0,6% / 21%) * 100% ≈ 2,86%

Możesz też skorzystać z mojego kalkulatora suchej masy karmy.

Ile węglowodanów jest w karmie?

Producent nie ma obowiązku podawać zawartości węglowodanów na etykiecie. Z pomocą przychodzą nam obliczenia, dzięki którym możemy ustalić tzw. BAW (związki bezazotowe wyciągowe, z ang. NFE, N-free extract substances).

Przyjmuje się, że BAW obejmuje polisacharydy (skrobia, glikogen), rozpuszczalne cukry (glukoza, fruktoza, sacharoza, laktoza, maltoza i oligosacharydy), ale też rozpuszczalne części celulozy, hemicelulozy, ligniny i pektyny (których „nierozpuszczalna” część zawiera się w włóknie). W uproszczeniu przyjmujemy więc, że BAW to po prostu węglowodany.

Obliczamy je, odejmując pozostałe makroskładniki (białko, tłuszcz, włókno, popiół) oraz wilgotność od 100% karmy:

węglowodany w karmie (BAW)

= 100% – (białko z etykiety [%] + tłuszcz z etykiety [%] + włókno z etykiety [%] + popiół z etykiety [%] + wilgotność [%])

Dopiero teraz można ustalić zawartość węglowodanów (BAW) w suchej masie karmy. Postępujemy tak samo, jak w przypadku innych składników (np. białka).

Przykład (dane spisane z etykiety karmy):

• białko = 10%
• tłuszcz = 6%
• popiół = 3%
• włókno = 0,6%
• wilgotność = 79%
• wapń = 0,28%
• fosfor = 0,14%

Obliczenia:

• węglowodany (BAW) w karmie = 100% – (10% + 6% + 3% + 0,6% + 79%) = 100% – 98,6% = 1,4% (uwaga! zauważ, że w obliczeniach nie uwzględniamy wapnia, fosforu ani sodu i potasu, nawet gdyby producent je zadeklarował)
• sucha masa = 100% – 79% = 21%
• węglowodany (BAW) w suchej masie = (1,4% / 21%) * 100% ≈ 6,67%

Po co się tak męczyć „na papierze”, gdy można skorzystać z kalkulatora suchej masy karmy?

Węglowodany (BAW) to jedyny makroskładnik, którego nie da się oznaczyć bezpośrednio w karmie (jak białka czy tłuszczu).

Ustala się go więc poprzez działanie matematyczne. Dlatego jego wartość jest mocno przybliżona i obarczona największym błędem (w tym jednym składniku kumulują się wszystkie ewentualne błędy i zaokrąglenia dokonane wcześniej podczas oznaczania białka, tłuszczu, popiołu, włókna czy wilgotności w karmie).

Jak obliczyć wapń, fosfor, sód i potas w suchej masie karmy?

Postępujemy dokładnie tak samo, jak w przypadku np. białka. Obliczenia są możliwe, o ile producent zadeklarował procentową zawartość poszczególnych minerałów w składzie karmy (a nie jest to wymagane).

składnik w suchej masie [%] = (składnik z etykiety [%] / sucha masa [%])*100%

Przykład (dane spisane z etykiety karmy):

• wapń = 0,28%
• fosfor = 0,14%
• wilgotność = 79%

Obliczenia:

• sucha masa = 100% – 79% = 21%
• wapń w suchej masie = (0,28% / 21%) * 100% ≈ 1,33%
• fosfor w suchej masie = (0,14% / 21%) * 100% ≈ 0,67%

Możesz też skorzystać z kalkulatora suchej masy.

Często na etykiecie karmy brakuje informacji o zawartości minerałów (jak wapnia czy fosforu), ponieważ nie jest to obowiązkowe. Czasem producent podaje te dane na swojej stronie internetowej. Można też do niego napisać bezpośrednio z prośbą o udzielenie tych informacji. Trzeba jednak pamiętać, że tak uzyskane wartości („spoza etykiety”) są co do zasady aktualne w momencie ich podania. Jeśli w przyszłości producent zmieni te parametry, nie będziemy o tym wiedzieć.

Informacja o zmianie składu karmy aktualizowana jest najszybciej na etykiecie produktu. Na stronach internetowych zdarzają się opóźnienia lub błędy (częściej niż na etykietach). A jeśli informację uzyskaliśmy mailem – nie dowiemy się o zmianie, chyba że ponownie zapytamy.

Jak obliczyć stosunek wapnia do fosforu w karmie?

Tu jest prościej – wystarczą nam wartości podane na etykiecie (nie trzeba liczyć suchej masy!). Należy podzielić procent wapnia przez procent fosforu:

stosunek wapnia do fosforu w karmie = wapń z etykiety [%] / fosfor z etykiety [%]

Przykład (dane spisane z etykiety karmy):

• wapń = 0,28%
• fosfor = 0,14%

Obliczenia:

• stosunek wapnia do fosforu = 0,28% / 0,14% = 2,00

Można też bazować na wartościach wapnia i fosforu w suchej masie, ale zajmie to po prostu więcej czasu (i wynik może być nieznacznie zmieniony, co wynika z zaokrąglenia wartości na wcześniejszym etapie obliczeń).

Pułapki suchej masy – czy to dobra metoda porównywania karm?

Porównywanie karm na podstawie tzw. suchej masy to popularna i stosunkowo prosta metoda. Pewnie dlatego stosowana jest ona tak chętnie nie tylko przez dietetyków zwierzęcych, ale też świadomych opiekunów kotów i psów. Wiele norm żywieniowych, publikacji naukowych czy podręczników odnosi się właśnie do zawartości składników odżywczych w przeliczeniu na suchą masę pokarmu. Metodę tę (obok innych) stosuje również FEDIAF (European Pet Food Industry Federation), opracowując wytyczne dla producentów karm.

Jednocześnie nie jest to sposób pozbawiony wad. Istnieją dokładniejsze sposoby oceny zawartości składników odżywczych w karmie dla kota lub psa.

Jedną z bardziej precyzyjnych metod jest obliczanie zawartości konkretnego składnika (np. tłuszczu, białka, fosforu) na 1000 kcal energii dostarczanej z karmy. Innym podejściem jest oszacowanie, jaki procent całkowitej energii pochodzi z danego makroskładnika (czyli jaka część kalorii pochodzi z tłuszczu, białka, a jaka z węglowodanów).

Coraz więcej nowoczesnych analiz, artykułów i zaleceń żywieniowych odwołuje się właśnie do tych zaawansowanych metod. Jako dietetyk zwierzęcy również stosuję je w praktyce. Być może z czasem sposoby te staną się standardem także wśród opiekunów kotów i psów.

Zdjęcie w nagłówku: Cookie the Pom przez Unsplash.